دا جنګ په ۲۱ دسمبر ۱۸۲۶ م ( ۲۰ جمادی الثاني ۱۲۴۲ ه ) د اباسین پر غاړه اکوړي کې د هندي مجاهدینو او پښتنو د ګډ لښکر او سیکانو ترمنځ وشو. د ۱۹ میلادي پېړۍ له پېل، ټول پنجاب د سیکانو په لاس کې او رنجیت سنګ د دې خپلواک باچا شو. د امیر…
د هنډ بودا
په یو باراني ورځ “هنډ” ته ورغلم چې د لوی لارې (موټروی) نه اباسین په لور ۶ کلومیټر سړک ورته جوړ شوی دی. په هنډ کلي کې شا وخوا ۶۰ کورنو کې اوس هم خلک میشت دي. د دوی پر زمکو تماکو او شړشم کرلي وو. د غټو تیږو دېوالونه ۲ زره کاله پخواني دي…
غوټۍ خاورې
د ۱۹۹۱ م د مې په میاشت کې کابل ته زما لومړی سفر تاریخي و. په پوهنتون کې مې ډېرو استادانو او نامتو لیکوالانو سره ولیدل. چا د غوټۍ زکر هم وکړو چې یو ماځیګر بیا کابل هوټل (اوس سرینا) ته راپسې راغله. له هغې مې د ځینو نورو ورکو خلکو پته واخیسته خلک میلمه…
باړه
شا و خوا ۵۰ کاله کېږي چې زمونږ کور ته به سهار وختي یو مشکي (ماشکي) د خاورو په یو لوی چاټۍ کې خپل د اوبو مشک تش کړو. هغه وخت په پیښور کې دغسې مشکیان ډېر وو چې د ښار له نلونو به يې مشک ډک کړو او د خلکو کورونو ته به يې…
پېزوان
د سرو یا سپینو زرو هغه ګول کړۍ (حلقه) چې د دواړو سپیږمو په منځ کې يې اچوو، پیزوان” نومېږي. پېزوان د هند او افریقه په قبایلي ټولنو کې هم رواج دی. پښتنو ښځو د پوزې لپاره څلور ډوله ګاڼه لرله. میخکی، د سرو زرو وړوکې او نازک مېخ چې د سپیږمو یو یا بل…
کلات
د کلات (قلات) په نوم یو ځای د ایران په شیراز کې او بل په زابل کې “کلات غلجی” دي. په سیاسي توګه د بلوچو قلات د افغانستان او برطانوي هند لپاره یوه مهمه سیمه پاتې شوی ده. په بلوچ شفاهي تاریخ کې کلات د راجه، “سېوه” په لاس کې و او په کلا کې…
د پلوسۍ ګومبد
د پیښور لویدیځ کې د پوهنتون شا ته، یو لوی میدان کې جوړه ګومبده، خیبر درې ته تلونکو قافلو د لارې یوه نښه وه. د خوړ پر غاړه، ګومبد ته نزدې کلی په ولس کې د “پیرانو پلوسۍ” په نوم شهرت لري. یو وخت دغه ګومبد د لنډي کوتل په اور ګاډي کې سپارو هم…
قاسم علی اپریدی
د پټنه په خدا بخش کتابتون کې د پښتو د څو کتابونو سره د “دیوان آفریدی” هم پروت دی. د دیوان په سر کې د تصوف د “قادریه” سلسلې شجره لیکلی ده. مومنان خبر اوری په رښتیا ز سنی یم ما قسم دی په خدا ز احوال دی شجره پخپل بیان کړم تاسی مکوی شبهه…
د باجوړ څمڅې
په ۲۰۰۲ م کې د ناوه ګۍ سره نزدې “ټانګه ناو” کې یو غار د صوبه سرحد د لرغون پوهنې شعبې له خوا وسپردل شو. د پښتونخوا په غرونو کې د انګریز د راتګ سره د پخواني ژوند لټون کیدو. د مردان “کشمیر څمڅه، د ۲۰ پېړۍ په سر کې وپلټل شوه چې د څو…
د بصری رابعه
رابعه په عربي کې “څلورمه” مانا ورکوي. په بصره کې د یوې غریبې کورنۍ د څلورمې لور دغه نوم وروسته په تصوف کې وځلیدو. “رابعة العدوية القيسية” د ۷۱۴ او ۷۱۸ م ( د ۹۵ او ۹۸ هجري) کلونو ترمنځ وزیږېده. مسلمانان ورته د ادب نه “حضرت رابعه بصري” وایی. روایت دی چې یوه ورځ…
د صوبه سرحد ریفرنډم
ریفرنډم هغه انتخابات (ټاکنی) وي چې د ولس نه پکې یوه پوښتنه شوی وي. دا هغه حالت کې کېږي کله چې پارلیمان د یوې ستونزې په حل کې پاتې راشي او یا پخپلو کې سره وېشلي وي. خو ډېر خلک دې ته په ښه نظر نه ګوري ځکه دا یوه ستونزه هوارولو په ځای نوره…
بید-ولی
اسپرین اوس په نړۍ کې تر ټولو زیات کاریدونکې دارو دي چې د “بید” له ونې جوړېږي. بید ته په انګرېزي کې “ویلو” واي چې ۴۰۰ قسمونه لري. د دنګو ونو نه علاوه، لویو وړو بوټو په شکل کې د نړۍ هر ګوټ کې شنه کیدای شي. د مختلف قسم بید پخپل منځ کې د…
دوه شهزادګان
دا عکس په ۱۸۷۶ م کې اخیستل شوی دی. په وړو کرسیو د امیر عبد الرحمن دوه زامن ۳ کلن حبیب الله او ۲ کلن نصرالله ناست دي. ورسره د دوی ساتونکي او نور ملازمان دي. امیرعبد الرحمن څه موده په سمرکند کې جلاوطن و او هلته د بدخشان میر ورله خپله لور په نکاح…
ګل او صنوبر
د ختیځ د یو ملک باچا ۷ زامن لرل. تر ټولو مشر شهزاده الماس ځنګل کې ښکار په وخت یوه ښکلې هوسۍ ولیده. هغه غوښتل چې هوسۍ ژوندۍ ونیسي نو خپل اس يې ورپسې خوشې کړو. دی د خپلو ملګرو نه بېل شو او یو ځای يې د اوبو چینه ولیده نو هلته ایسار شو.…
د بوسو خوسی- سخی
په پښتو کې یوه محاوره ده چې ” په وهلو وهلو يې د بوسو سخی ترې جوړ کړو.” مانا هغه کس بیا لاس پښې نشي خوزولې. د مړ خوسکي ټول پوستکی به يې وويستو، پکې به يې بوس (پروړه) ډک او یو پړي سره به يې ځوړند کړو. دغه د بوسو سخی وي. ځینې پښتانه…
د مالاکنډ جنګ
دا جنګ د انګریز لښکر او د پښتنو ګډ لښکر ترمنځ په ۱۸۹۷ م د ۲۷ جولاي نه تر ۳۰ اګست) وشو. د نوښار نه مالاکنډ درې او کیمپ تر منځ ۴۷ میله فاصله ده. د نوښار سره نزدې د کابل سیند نه پورې، په ۱۵ میله کې مردان د انګریز چاوڼۍ لرله. د جلاله…
د افغانستان قادیانی
په ۱۸۸۰ م کې د پنجاب د قادیان مرزا غلام احمد د پیغمبر محمد صلی الله علیه وسلم په اړه یو کتاب ” براھین احمدیہ” د دې دعوی سره خپور کړو چې که څوک د دې کتاب پینځمه برخه هم دروغ ثابته کړي نو دی به ورته یو لک روپۍ انعام ورکوي. کتاب ډېر شهرت…
عبدالغفارخان
“سیمانت ګاندهي، فخرافغان، باچا خان” د هغه شخصیت څو لقبونه دي چې ټول ژوند يې خپلې ټولنې په خدمت تېر کړو. عبدالغفار د بهرام خان کشر زوی په ۶ فروری ۱۸۹۰ م اتمانزو کې وزیږېدو. ۵ کالو په عمر کې د کلي جومات ته قران درس لپاره تلو. په ۱۹۰۷ م کې د خپل وروعبدالجبار…
اوګۍ- اوږۍ
اوګۍ دغاړې امیل چې ځینو سیمو کې ورته تش “ګۍ یا ږۍ” نوم اخلي. په پښتو کې د غاړې چاپېره هډوکې اوګۍ نومېږي چې ځینو سیمو کې ورته “ګرګس” هم وایی. داسې ښایی چې د ژبې د ودې او په غاړه د امیل فیشن سره دغه نوم رواج شو. هغه وخت ګاڼې به مریو او…
بېلیو
د ۱۹۸۰ م په لسیزه کې د انګریزي نه پښتو ته ژباړې لپاره به مونږ د “بېلیو” قاموس کارو. دغه قاموس په لومړي ځل ۱۸۶۰ م کې پیښور کې ترتیب او چاپ شو او وروسته څو ځلې د دې کاپیانې خپاره شول. بېلیو پوځي ډاکټر و چې پلار يې د لومړي افغان جنګ په وخت…
ژرنده
په دغه تصویر کې د افغانستان د یو کلی ژرنده ښکاري چې د ۱۸۸۰ م کې یو انګریز جان برک اخیستې و. دغه ته به يې د اوبو ژرنده ویل ځکه د اوبو په توان به چلیدل. دا به په هغو کلیو کې جوړېدل چې د سیند یا د ویالې اوبه به پکې تیریدای. د…
Recent Comments