په افغانستان کې کله کله سیاستوال دعوه کوي چې له آمو تر اټکه افغانستان دی خو د جغرافیې او د جغرافیې د اوسېدونکو ترمنځ د ابهام داسې کرښې ساتل کېږي چې بیا هم دعوه یو څه او د دعوې د اثبات او تحقق له پاره سیاستونه بل څه وي. ۱ – داعیې ۱.۱ – له…
شیر شاهي سړک
دغه لوی سړک د پټنې نه تر پیښور شا و خوا ۲۶۰۰ کلومیټر اوږد او د هند ۸ لویو ښارونو نه تیرېدو. انسان کله چې د خپل تګ لپاره د اس او د غویی یا خرو په وسیله د لرګي ګاډی او تانګې جوړې کړې نو هم هغه وخت د لارې د پخولو انتظام هم…
باڼيچغ
د دې نوم سره د کلیوالو ماشومانو جینکو خلې به له خندا ډکې شوې. هیڅوک د “باڼيچغ” ټکي په مانا نه پوهیدل خو دا د خوشالۍ او د میلې اعلان و. د وړوکي او لوی اختر نه علاوه د “جنډو په میله” کې هم باڼيچغ ودرول شو. د کلي په یو کورکې به د دې…
عزیز ډېرۍ
د صوابۍ د “ګواټې” نه ۱۲ میله جنوب کې عزیزخان ډېرۍ په خوا په بل نوم پېژندل کېدو. د اباسین د سیلابونو له کبله د زرګونو کالو راهیسې خلکو د عزیز ډېرۍ په لوړو، ژوند کړې او د دې نښې په شا پرېښي دي. د سیند سره سره دغسې نورې ډېرۍ د یو بل نه…
ډاکټر پينل
د ۱۹ میلادي پېړۍ په وروستي لسیزه کې د بنو ځوانان د فټ بال لوبې سره اشنا شول. هلته یو انګریز ډاکټر چې “پينل” نومیدو، د خپل ښوونځي هلکانو ته دا لوبه ورزده کړه. خو پینل مهمه دنده د پښتنو په دغه قبایلي سیمې کې د ډاکټرۍ نه علاوه د عیسایی دین تبلیغ و. په…
شلغاتي
د ماشومانو هغه لوبه چې په زمکه، ونه دېوال یا تیږو کرښې راښکل وي. ځینې خلک د “شلغاتې-ټوپڼۍ” نوم یو ځای د دغې لوبې لپاره کاروي. خو “ټوپڼۍ” د لمدې خټې نه جوړیده چې ماشوم به په زوره زمکې ته ویشتله او سوری به پکې وشو. د شلغاتو لپاره د سکارو یوه ټوټه، د چونې…
اپریدی عجب خان
د عجب خان په ژوند د کتابونو او څېړنو نه علاوه څو فلمونه هم جوړ شوي دي. د حقایقو ځای افسانو اخیستې دی او اصل خبره پکې ورکه شوه. دا کتاب د څو کلونو د څېړنو او معلوماتو غونډ دی. په ۱۹۹۱ م کې په کابل کې د عجب خان د یو زوی، ” نیک…
د خاورو لاندې
د ۲۰۰۲ م راهیسې یو تجارتي کمپنۍ، د سیټیلایټ (سپوږمکۍ) په مټ، د افغانستان په لکونو عکسونه پوځي افسرانو د لیدو لپاره اخیستل. شا و خوا ۱۲ کاله وروسته، د شکاګو پوهنتون څېرونکې “جیل شټاین” څرګنده کړه چې په دغو عکسونو کې د افغانستان لرغونې سیمې د پوهانو لپاره د معلوماتو یوه سرچینه کیدېشي. هغې…
کرنه= نارنج
د پښتونخوا اصل کبابي په څپرګي کې نارنج ارو مرو ځوړند وي. دغه تراوه او تراخه نارنج پخوا “کرنه” نومیدل. د نارنج ټکې د فارسی نه پښتو ته کډه وکړه خو څو کاله وړاندې هم زمونږ د کلي سپین سرو به د “کرنه” ګلونه د شړشمو په تیل کې ګډول چې سر به يې پرې…
د تورغر جنګونه
دا د هغو ۴ جنګونو لړۍ وه چې د ۱۸۵۲ نه تر ۱۸۹۱ م پورې انګریز او د سوات- هزاره قبایلو ترمنځ وشول. د ۱۸۴۵ م نه تر ۱۸۴۹ م پنجاب د سیکانو له لاسه ووتلو او انګریز پرې خیټه واچوله. د همالیه او هندوکش د غرونو لړۍ چې اباسین سره یو ځای کېږي، د…
ژوب
د کوټې ځینې سپين ږيري اوس هم قلعه سيف الله ته ژوب او د ژوب سپين ږيري ژوب ته اپزيی (اپوزی) وايې چې د قلعه سيف الله په شمال ختيځ کې يو کلی و. ژوب، په پښتو کې اوبلن سيمې ته واي او دا د یو سیند نوم دی. د افغانستان امیرعبد الرحمان کله چې…
جوپان
د لرګي ډولۍ چې پخوا به پکې ښځې د یو ځای نه بل ته وړل کیدې. جوپان (چوپان) د لرګي یو صندوق چې یوه غاړه به يې بنده او بله پرانستې وه. په دې کې به دوه کسان یو بل ته مخامخ کیناستلې شول. دغه صندوق یا ډولۍ به د لرګي په څلورو ډنډو ټینګ…
د بابل باچا
د عراق او سوریا ترمنځ دوه نیم زره کاله پخوانۍ کنډوالې، چې شا و خوا ۲۰۰۰ ایکړ زمکه کې خپاره دي، د بخت نصر له خوا آباد شوي د یو متمدن ملک حال وایی. د فرات سیند د پاسه لومړې پل، په بابل کې لومړی میوزیم، لومړی کتابتون او آرکایوز د بخت نصر د کارونو…
د بیدِل قبر
په ۱۸۵۷ م کې د انګریز خلاف پاڅون (غدر) نه وروسته انګریزانو د غچ اخیستو لپاره د زاړه ډېلي نه بهرټول ځایونه ړنګ کړل. د جمنا سیند دواړو غاړو ته هدیرې او کورونه يې وران او د ګوتو په شمېر تاریخي ودانۍ پخپل ځای پریښودل. د بیدِل په شان د ډېرو مشهورو خلکو قبرونه ورک…
مچنوغزه – مچوغنه
د افغانستان په لیرې پرتو سیمو کې کې ځينو شپونکو سره اوس هم دا ساده وسله لیدل کېږي. په پښتو کې دوه ډول تلفظ کېږي، “مچوغ نه” او “مچ نوغزه”. دا د لیندې ابتدایی شکل و چې یو پړي یا مزي تر منځ کاڼې کېږدي. د پړي دواړه سرونه د یو لاس په ګوتو ونیسي،…
بدرۍ جماله او سیف الملوک
د کاغان سیف الملوک جهیل په اړه د ځایی خلکوروایت دی چې د څوارلسمې سپوږمۍ په شپه د اوبو له منځ نه سیف الملوک او بدرۍ جمال په یو سپین اس ناست راووځي. سیف الملوک د کوم ځای شهزاده و، معلومه نه ده خو یوه شپه بدرۍ جماله ښاپېرۍ يې په خوب کې ولیده. د…
ابو مسلم خراساني
تاریخ وایی چې که ابو مسلم خراساني نه وای نو ممکن عباسیان واک ته نه وای رسیدلې او “امیه خلافت” به پاتې وای. په اوومې میلادي پېړۍ کې د امیه خلافت په ضد د پيغمبر(ص) يو تره حضرت عباس د کړوسي امام ابراهيم سره خلک راټول وو. بیا شا و خوا ۷۰ کاله ددوی د…
هاتي دره
د مالاکنډ او د مورې غرونو په منځ کې یوه دره او بانډه د “شاه کوټ” په نوم مشهور دي. ددې بانډې په جنوب لوېدیځ کې د زلم کوټ (زلمی کوټ) سره نزدې “هاتي دره” (پیل دره) ده. دا د غرونو په منځ کې ۶ میله لاره تنګه لار ده چې پلن والې يې ۷…
په پښو پریوتل
په دغه عکس کې یو سپین ږیرې، د افغانستان پخواني باچا ظاهر شاه پښو ته لاس وړي. دوه کسان چې یو يې ممکن د باچا باډی ګارډ وي، هغه له دې منع کوي. باچا پخپله هم ورته لاس غځولې دی چې دا کار ونکړي. د چا پښو ته ټیټېدل د هغه کس درناوی ګڼل کېږي.…
سېفو
د لرغونې یونان شاعره سېفو د ښځې د مینې مخ کښ ګڼل کېږي. په ۳ او ۴ ف م کې یونان او مصر کې د “سېفو” شعرته به ځوانان لیواله و. سېفو د “لیزبوس” جزیرې “مایټیلین” ښاریه کې د ۶۳۰ ق م شا و خوا یوې شته منې کورنۍ کې زیږېدلې او د ۷ کالو…
جمامه
جمامه یا جومیا په افغانستان کې “ترتیزک” نومېږي. د دې پاڼې پلنې او لږ ترخې وي نو د نور ساګ (سابه) لکه شړشم او پالک سره یو ځای پخوي. جمامه د ګوپي (ګلپي) د ټبر بوټې دی چې په یو نیغ کاسني ډنډر ولاړ، څانګې نه لري او پاڼې يې لږ سپین بخن وي. د…
Recent Comments