د کورونا په نوم څو ډوله وایرس له پخوا نړۍ کې موجود دي. دا اوسنی په ساینس کې ” کوویډ ۱۹” نومېږي. هروایرس (ویروس) ژوندی نه وي یاني ژوند نه لري. دا د پروټین مرکب (مولیکیول) یا –ډي این- اې- وي چې غوړ (لیپیډ) پوټکی ترې تاو وي. دغه غوړ کله چې د پوزې او […]
یو بې خونده- بې رنګه، اوبړین سلیخ چې په اوبو کې حل شي، کتیره یا ګوند کتیره نومېږي. کتیره د ځنګلي ازغن بوټی ” ایستراګالوس” نه اخیستل کېږي. د سلیخ ساینسي نوم “ټرېګاکانت ګم” دی. د بوټي جرړه کې راتولې اوبه په رڼا کې کلک او د “چیړ” په شان ښکاري. خو چیړ زیړ بخن […]
په ۲۰۱۸م کې د پاکستان نوی وزیراعظم عمران خان پکول (چترالي ټوپۍ) په سرد چاپیریال په غم، د بیلیاردو ونو کرلو اعلان وکړو. دی خبر نه و چې په ټوپۍ کې يې د مرغ زرین وزر ټومبلې و چې نړۍ کې د ورکیدو په حال دی. د دښتې چرګ- سونا مرغ- سونال- نیل- او “مونال” […]
د اباسین شا و خوا سیمو کې غوړاسکی ډېر وي او خلک دغه بوټی د سوند لپاره کاروي. په لاطین ( انګریزي) کې د دې ساینسي نوم “ډوډونیا ویسکوسا” دی چې د ګرم او معتدل هوا بوټی او د نړۍ په ټولو براعظمونو کې شنه کېږي. په جنوبي هند کې “ویرالي” په اسټرلیا کې “هاپ […]
د پښتونخوا په بازارونو کې اوری د ورخاړي ساګ (سابه) نه بغیر نیمګړی وي. په هندکو کې “قلفه” او فارسي کې “غلفه” نومېږي. په لاطیني کې د دې نوم ” پورټولاکا اوری لاسیا” دی چې په لنډو “پرسلین یا پرسلي” بللې شي. د دې بوټې له زمکې ۴۰ سینټي میټر لوړ شنه شي او د […]
د “اکانتهاسیا” بوټي دا قسم د “مالابار نټ” په نوم مشهور دی. د هند په لویه وچه کې د آسام، بنګال، نیپال او سریلنکا کې هم ډېر موندل کېږي. بېکړ په اردو کې “اړوسه، پنجابي کې بهانسه یا بانسه- بسونته او بنګالي کې وساکه نومېږي. د آیور ویدک، سدها، هومیو پېتهي او یوناني داروګانو کې […]
د نښتر یا دیار د ونې غوړ ” رانځړهٔ” زیړ بخن رنګ او په خوند کې تریخ وي. نښتر په انګریزي کې سیډار یا سیډرس او هندي کې دیار یا دیودار نومېږي چې مانا يې د اسطورو یا د دیوانو ونه ده. د هند په لرغونو کیسو کې دا یوه سپیڅلې ونه وه چې عبادت […]
د پښتونخوا په دشتو او شاړو کې د مارکونډي بوټی پخپله راشنه شي. د چا ګردې یا د مثانې درد وي نو دغه ایشیدلي ازغن بوټی ورته د څښلو لپاره ورکوي. په ولسي ژبه کې مارکونډی د اوزې سر، د غوایی سر، د پیشو سر، د شیطان باڼه، د شیطان ازغي، د شیطان بوټی او […]
سورمرچکی اوس د نړۍ ډېرو خواړو لازمي برخه ده. ډېر خلک ممکن په دې اند وي چې مرچ به د هند نه نورو ملکونو ته کډه کړې وي. خو حقیقت دا دی چې په آریایی ویدونو کې د نورو مسالو سره مرچ نه دی یاد شوې. شا و خوا ۱۰۰۰ کاله پخوا هند په خواړو […]
اسپرین اوس په نړۍ کې تر ټولو زیات کاریدونکې دارو دي چې د “بید” له ونې جوړېږي. بید ته په انګرېزي کې “ویلو” واي چې ۴۰۰ قسمونه لري. د دنګو ونو نه علاوه، لویو وړو بوټو په شکل کې د نړۍ هر ګوټ کې شنه کیدای شي. د مختلف قسم بید پخپل منځ کې د […]