د ۱۹ میلادي پېړۍ ترپای هم کوټه ( په جنوبي لهجه کواټه)، په شالکوټ مشهور وه. په ۱۸۷۲ م کې د انګریز پوځیانو سره مله “هنري بېلو” د خپل سفر په یادښتونو کې لیکي، “د سیستان پلازمېنه قلات او شالکوټ د دې (صوبې) وروستی سرحد دی…افغانان پخپلې ژبې کې کلا ته “کوټه” وايی. دا کلا […]
ډېره” د هند په ځینو ژبو کې د استوګنې ځای ته وایی. بلوڅان يې د کېږدۍ او کلي په مانا کاروي لکه ډېره بګتي(د بګتي خلکو میشتځای). په ۱۵ میلادي پېړۍ کې د مکران له ساحل بلوڅ کو چیانو د اباسین او د سليمان غر ترمنځ پراخې دښتې ته کډه وکړه. دوی د ملتان حاکم […]
له کوټې ۵۰ کلومیټر شمال کې د کوږک غره په لمنه کې پښین (پشین) د قافلو د دمې ځای و. په ۱۸۷۲ م کې هنری بېلو د یوې ډلې سره مله و او د پښین په اړه وايی چې، “د دې څلورمه برخه زمکه د سیدانو په لاس کې ده. دوی ډېر پخوا دلته میشت […]
درې ذره کاله پخوا آریايی مناجاتوکې د “کرومو” سپيڅلې سیند اوس هم خپله لاره نه ده بدله کړې. ددې سرچینه په سپين غرکې ده. د کرمې غرونو یوې خوا ته د خوست او پکتيا ولايتونه او بلې خوا د پاکستان قبايلي سيمه کرم ايجنسي پراته دي. د دې اوبه د جلال اباد نه ۸۰ کلوميټرجنوب […]
د لرغونو زمانو راهيسې، د بولدک له دشتو چې به قافله راتېره شوه نو د کوږک غره په ډډه کې بې له يوې چينې سره پړاو وکړو. د وخت په اوږدو کې ورسره کارېز او هټئ جوړې شوې. خلکو به دغه ځای د “پړاو” په نوم ېادوو چې د انسان او څاروو لپاره پکې خواړه […]
انسان چې يو ځای نه بل ته سفر کوي نو د لارې نوم نه، بلکه د سفر پېل او د پای منزلونه يادوي. د جلال اباد -کابل يا د پيښور- تورخم لار او داسې نور. په جرمني ژبې “سيډنسټرابن” (وريښم لار) نوم په لومړي ځل ۱۹ ميلادي پېړۍ کې د جرمني ساينس پوهه او جغرافيه […]
د هندوکش جنوبي څوکو نه کله چې واورې ويلي شي نو د هلمند او ارغنداوسيندونو نه علاوه په وړو ويالو څو ډنډونو کې راټولې شي. دغه ته هامون وايي چې تر ۱۸۷۲ م د کندهار برخه وه. د افغانستان او ايران تر منځ د پلو د ټاکلو پر وخت دا ډنډ او چاپېره سيمې انګريزانو […]
د هرات سيند چې ولس ورته هريرود وايي، هندو کش د کوه بابا له سرچينې راووځي. دا اوبه لومړی د غور په درو کې بهېږي او د جام مينار سره روانې وي. د هرات ښار په جنوب کې د زمکو د خړوبولو نه وروسته د سيند مخه شمال لويديځ ته شي او هلته د افغانستان […]
په ۱۹۷۶ م کې د اباسين په اوبو د تربيلې بند د جوړېدو په مهال هغه لرغونې سيمه د اوبو لاندې شوه چې په يوناني تاريخ کې ايمبوليم او ايمبولينه په نوم ياده شوې وه. د صوابۍ د نامتو غر مهابڼ نه اته ميله ختيځ کې “امب دربند” هغه نښې لرلې چې يوناني نومونو ته […]
په ټيکر جنګ دی، سيلۍ ورېږي، او ونې پاڼې رژوينه د پښتو دا پخوانۍ سندره د مردان د “ټکر” کلي لپاره نه ده وئيل شوې. ټيکر د صوابۍ هغه سيمه وه چې اوس ورته زروبۍ وايي او يو وخت ” مناره يا موناره” و. د اباسين په شمالي غاړه درې غونډۍ يا ډېرۍ “اتخان”، “ولو” […]