په مارچ ۲۰۲۲م کې د صوابۍ یو وړوکي کلي ” باهو ډېرۍ” لیدو ته ورغلم. د وچو او تورو غرونو په لمنه کې د خاورو یوه غونډۍ نیمه کنستل شوې وه. د کچه سړک په غاړه د ودانیو بېخ او څو پوڼۍ لیدل کیدې. د دې بلې غاړې ته د یو ناست بودا مجسمه رابرسیره […]

د هندوستان په اتر پردیش صوبه کې “چونار”(چنار) یو مشهور تاریخي ښار دی. هرکال په زرګونو خلک هلته د “شاه قاسم افغان” زیارت له ورځي. شیخ قاسم غوریه خیل د محمد ذاهد زوی په ۱۵۴۹م کې د پیښورسره نزدې په “بوډنۍ” کلي کې وزیږېدو. د ده نیکه خواجه میرداد یوعالم او زیارت يې په باجوړ […]

“سانسکرت د يوناني ژبی نه زياته مکمله، د لاطين نه پراخه او د دواړو نه زيات په لطافت، سوچه کړی شوی ده.” دا خبره د ختیځو ژبو نامتو عالم ویلیم جونز په ۱۹ پېړۍ کې وکړه. سر ویلیم جونز، په ۱۷۴۶م کې د لندن کې وزیږېدو او د ۳ کالو و چې ریاضي دان پلار […]

عبد الصمد خان اڅکزی د ښوونځی خلاص کړو خو، ” د ژوند په یوه لار هم نه وم خبر ځکه علم مې ټول کتابي و.” د ۱۹۳۰م په لسیزه کې د بیوروکراسي حال يې په لومړي ځل ولیدو. دی وایی چې تر هغې زمونږ کورنۍ کې جنګونه او نالښتونه نه وو. خلک په سرکاري دفتر، […]

په ۱۹۲۰ م کې ایران د سیستان یو ښار ته د “زابول” سرکاري نوم ورکړو. تاریخي ذابل اوس په افغانستان کې دی چې ۲۸ في صده زمکه يې هواره او نور ټول غرونه دي. د سیستان زیاته خاوره د زابل سره وه او فردوسي په شاه نامه کی زابلستان او سيستان په یوه مانا کارول […]

د پیغمبر ګل کاسني (اودي) رنګ او پاڼې په منځ کې زیړ یا سپین خال لري. په لاطیني کې دا د ” وایولا” کورنۍ ګل دی چې شا و خوا ۶۰۰ مختلفو رنګونو کې پیدا کېږي. خلک يې د “پېنزي” په نوم هم پېژني. د “وایوله” بوټې د زړی نه وده کوي او په یوه […]

پخوا د پښتنو په هر کور کې به یو څوباړی ( سوباړی) یا تپڼی ارو مرو موجود و. دا د لمدو جامو د ټکولو یو ساده لرګین کوتک و چې یوه خوا يې نرۍ او بله پلنه وه. پخوا به عامو خلکو سره به د جامو یوه جوړه وه. لږ پېسه دار به دوه جوړه […]

د سليمان غرونو او اباسين ترمنځ پراخه دښته، هندوستان ته د تلونکو کوچیانو لاره وه. هلته د هندوانو د مندرونو شتون ښایی چې دا ځای پخوا شین او اباد و. په ۱۰ پېړۍ کې د غوریانو او غزنویانو لښکر هم په اباسین له دغه ځای پورې وتلو. د دې لپاره هغوی لوی بېړۍ او یا […]

په ۱۵۸۰م کې د حسین ابن صابر په قلم لیکل شوی “اسرارالافاغنه” د پښتنو صوفیانو تاریخ دی. د کتاب مرکزي شخصیت، شیخ قاسم افغان قادري د ژوند او سفر نه علاوه، د پښتنو د نسب، یوسفزو، خلیل او غوریاخیلو ټولنیز حالات پکې راټول شوي دي. د کتاب اصل نسخه دوه ځلی ولیکل شو چې د […]

هغه افغان ستوری چې نوروته وځلید اوځانته تورتم شو نثارمحمدخان په ۱۸۹۷ م کې د صوابۍ په ” ذېده” کلي کې پیدا شوی دی. د اول خان زوی او د محمدعلي لمسی دی. همداسې دده د نورونیکونو نومونه کریم خان اوکرم خان وو. د نثارکورنۍ اوقامي سلسله په یوسفزوکې ایوب خیلو او په هغو کې […]